De dikbetaalde strapatsen van Dick Tommel

Hoe een oud-staatssecretaris op onnavolgbare wijze een ledenvergadering naar zijn hand zette, tot tevredenheid van het bestuur en de huisadviseur. En hoe hij uiteindelijk meeknoeide in notulen.

Vandaag wordt oud-staatssecretaris Dick Tommel gehoord door de Enquêtecommissie Woningcorporaties van de Tweede Kamer. Een bijzondere man, die naar verluidt zijn 'sporen heeft verdiend' in de wereld van de corpo's.
Dat verdienen, dat klopt ongetwijfeld. In 2005 stond Tommel tweemaal in de top-tien van best betaalde commissarissen. Hij was voorzitter van de RvC van Havensteder èn van de RvC van Portaal, samen goed voor jaarlijks 32.000 euro. Uiteraard exclusief onkosten. Ik schat dat beide baantjes hooguit twee weekjes werk namen.
Daarnaast was Tommel een drukbezet interimmer in de corporatiewereld, waarmee hij een veelvoud van deze bedragen kon ophalen. Zo was hij enige tijd actief bij een woningbouwvereniging in Noord-Holland, waar zowel het bestuur als het intern toezicht vacant kwam. In een jaar tijd werd daar door verschillende interimmers ca 1 miljoen euro weggesleept, een bedrag dat eufemistisch gesproken geenszins in verhouding stond tot het geleverde werk.

                                               *          *          *

Een ander 'spoor' van Dick Tommel riekt nog steeds na.
In 2011 kwam hij in beeld bij woningbouwvereniging Beter Wonen te Wieringen. Daar was het al geruime tijd bonje. In maart 2010 was de toenmalige raad van toezicht gefrustreerd opgestapt, omdat zij geen toezicht kon houden. Elders op deze blog is in ruime mate te lezen over dat conflict, en over hoe de RvT na lang gedoe als uiteindelijke winnaar tevoorschijn kwam.
Het bestuur van Beter Wonen bleef na het aftreden van de RvT zitten, zonder officiële raad van toezicht. In juni 2011 riep het bestuur na 15 maanden weer een algemene ledenvergadering uit. Dick Tommel werd benaderd om de ALV in goede banen te leiden. 'Zou je dat wel doen?' werd hem voorgehouden door verschillende ingewijden die reeds onaangenaam kennis hadden gemaakt met het wespennest in Wieringen. Een collega-interimmer had vriendelijk bedankt voor de klus. Tommel haalde zijn schouders op. 'Dat varkentje was ik wel even,' luidde in die trant zijn antwoord.
De ALV zou de boeken in gaan als een van de merkwaardigste vergaderingen die ik ooit heb meegemaakt, met Dick Tommel in een curieuze hoofdrol.
Nadat hij van een meerderheid van de ALV het groene licht had gekregen om de vergadering te leiden, begon Tommel met een belangrijke spelregel. Als iemand in de zaal iets wilde zeggen, moest hij naar voren komen en kreeg hij van de voorzitter de microfoon. Tommel bepaalde dus eigenhandig of iemand het woord kreeg of niet.  Ook was er geen ruimte voor discussie tussen leden onderling. Vreemd, het is aan de vergadering om te besluiten of iemand wel of niet het woord mag hebben. En de vergadering een vrije gedachtenwisseling onthouden, dat 'rooit ook nergens op', zoals ze dat op Wieringen zeggen.

                                              *          *          *

Meteen aan het begin van de vergadering diende zich het eerste heikele punt aan. Al driekwart jaar lag er een onderzoeksrapport van Bureau Integis naar het mogelijk frauduleus handelen van twee zittende bestuurders. Dat rapport had de leden niet bereikt. Gelukkig is de ledenvergadering het hoogste orgaan, dus kon zij alsnog op deze vergadering verzoeken tot openheid.
Het bestuur probeerde daar een stokje voor te steken, samen met zijn dikbetaalde huisadviseur Jaap Kleijwegt. Deze BDO'er - tevens commissaris bij corporatie Rochdale, dus vertrouwd met de 'governance' zou je zeggen – had een presentatie in elkaar gedraaid waarbij de inhoud van het rapport nauwelijks ter sprake kwam. Zoiets als kippensoep serveren waarbij de kip over de soep is gevlogen, naar schrijver Frans Pointl. Navraag bij Integis leerde dat deze presentatie ook niet in overeenstemming was met de inhoud van het rapport. Maar ook dat kregen de leden niet te horen, zeker niet van Jaap zelf.
 Waarom niet een samenvatting door Integis zelf? vroeg een lid. Kleijwegt is als bestuursadviseur immers niet onafhankelijk. Tommel probeerde dat goed te praten – 'ik ken Jaap als een kundige man' – maar de ALV vroeg alsnog om een stemming. 'Wie is er voor een presentatie door Integis? ' vroeg Tommel.  Een ruime meerderheid van de handen ging omhoog.
Tommel, Kleijwegt en het bestuur keken elkaar bezorgd aan. Kleijwegt schudde het  hoofd, zo van 'Is dit wel een meerderheid?'
'Laten we een schriftelijke stemming houden,' zei Tommel prompt. Huh, waarom niet de handen geteld? En de meerderheid was toch overduidelijk? Kennelijk had men achter de tafel niet op deze wending gerekend. Maar daar werd snel een mouw aan gepast.
Probleem was dat er geen stembriefjes waren. Iedereen moest maar een stukje papier afscheuren en daar zijn lidnummer en zijn ja/nee-stem op schrijven. Die moesten worden ingeleverd bij de inderhaast benoemde stemcommissie die Tommel stante pede in het leven riep.  De voorzitter van de commissie was, u raadt het al, dezelfde Jaap Kleijwegt, de 'onafhankelijke' bestuursadviseur, over wiens presentatie de stemming juist ging.
De uitslag van de stemming was al even opmerkelijk: opeens was een nipte meerderheid van één stem tegen het voorstel van een presentatie door Integis en vóór een presentatie door Kleijwegt. Saillant detail: 15 procent van de stemmen was ongeldig. Nogal veel, bij een nipte meerderheid en met geïmproviseerde stembriefjes, vond een lid van ALV. Zij verzocht om de stembriefjes te controleren. Dat werd geweigerd door Tommel.  'Ik vertrouw de heer Kleijwegt volkomen. ' Hmmm.
Zo kreeg de ALV geen inzicht in de werkelijke conclusies uit het rapport Integis. Tot op heden wordt dit rapport onder de pet gehouden. Op welke manier kan een vereniging haar bestuur controleren als het erop aan komt? Het was Tommel worst.

                                               *          *          *

Daarmee was de rol van Tommel bij Beter Wonen - goed voor 300 euro per uur ex BTW – nog niet uitgespeeld.  De actieve interimmer had namelijk van dezelfde ALV opdracht gekregen om een onafhankelijke  commissie van goede diensten in te stellen die bindend moest adviseren over een nieuw bestuur en een nieuwe raad van toezicht. Een directe opdracht dus van de ALV, waarmee het bestuur geen bemoeienis mocht hebben.
Tommel toog aan het werk. Na enkele maanden had hij de samenstelling van de commissie rond. Toen het bestuur hoorde dat oud-senator Margriet Meindertsma in de commissie zat, sprak het zijn veto uit. Hé, hoe kon dat? Het bestuur mocht toch geen bemoeienis hebben met de commissie van goede diensten? Tommel honoreerde het veto van het bestuur zonder dat de leden daar iets van wisten. Exit Meindertsma.
Uiteindelijk kwam de commissie er niet, omdat het bestuur haar tegenhield met het smoesje dat het de vereniging te veel geld ging kosten.  € 200.000, zei het bestuur. € 20.000, riposteerde Tommel in een brief. Alleen stuurde hij die brief niet naar de leden, zijn eigenlijke opdrachtgever. Jammer, heer Tommel, heel jammer!
 De laatste actie van Dick Tommel voor Beter Wonen kunnen we gerust typeren als valsheid in geschrifte. Op de bewuste ALV was namelijk ook gestemd over de jaarrekeningen over 2008, 2009 en 2010. Ze werden alledrie goedgekeurd, alleen verleende de ALV het bestuur over dezelfde drie jaren geen décharge.  Een duidelijk statement dus. Zo stond het ook in de aanvankelijke conceptnotulen.
Die werden naderhand door het bestuur ter goedkeuring opgestuurd naar de heer Tommel, met de kanttekening van de bestuursvoorzitter dat Tommel 'vooral moest letten op de passage van de jaarstukken'. Dat leek op een ééntweetje... en ja hoor: in de herziene conceptstukken was opeens wèl décharge verleend over 2009. Een wijziging van Tommel, na overleg met, jawel daar is-ie weer, Jaap Kleijwegt. Een oplettend lid dat op de volgende ALV de verschillen zou zien.
Niet toevallig was 2009 het jaar waarin het bestuur in aanvaring was gekomen met de toenmalige raad van toezicht. Een décharge over dat jaar kwam het bestuur dus niet slecht uit, voor het geval er schadeclaims kwamen. Het was overigens niet de eerste keer dat het bestuur knoeide met notulen – in 2009! gebeurde het nog opzichtiger – maar dit terzijde. Deze keer knoeiden Tommel en Kleijwegt, nota bene zelf commissaris bij andere woningcorporaties, vrolijk mee. Kennelijk springen ze creatief met de governance om als er wat te verdienen valt.
Op de eerstkomende ALV werden de 'herziene' notulen ter goedkeuring voorgelegd. De kritische leden en oud-toezichthouders waren daar niet bij. Ze waren namelijk zonder pardon uit de vereniging gegooid en ontdekten dit spelletje pas maanden later. Het zal niemand verbazen dat de notulen zonder slag of stoot werden goedgekeurd.
Nog even navraag gedaan bij Tommel. Hoe zat het met de geluidsband die destijds van de beruchte ALV was gemaakt? Die kon toch uitsluitsel bieden? Eh ja... die band was mislukt. Zoals ook het optreden van Tommel kon worden gekarakteriseerd.

                                                *          *          *

De uiterste dubieuze rol van Jaap Kleijwegt op de ALV werd nadien nog voorgelegd aan de raad van bestuur van BDO . De reactie liet zich raden. De heer Kleijwegt viel – uche uche uche – niets te verwijten. Hij voerde alleen maar een adviesopdracht uit. Ach ja, accountantskantoren, wat was daar ook alweer mis mee?
En de laatste moraal van het verhaal luidde  dat de leden van Beter Wonen met een geweldige kluit het riet in zijn gestuurd, de vereniging weer tonnen aan advies- en onderzoekskosten achterop is geraakt en het deksel waarschijnlijk definitief op de doofpot ligt. Wel zo rustig, vinden alle bobo's, de minister incluis. Een bijzondere wereld, die van de woningcorporaties. En een bijzondere man, Dick Tommel.
Het bleef nog lang onrustig op Wieringen.